TANZİMAT DEVRİNDE BOLU'DA İLK MEKTEBİ VE İLK MUALLİMİ…

23/10/2023 11:00

Türkiye'de 19. asırda “Askeri Okullar” Islahat devrinde, Rüştiyeler de Tanzimat devrinde açılmıştır. Taşra idareleri (lise) ile yüksek okullar da II.Abdülhamid'in 2. Tanzimat devrinde kurulmuştu.

DERLEYEN: HAVVA AKÇA

 

Kültür hayatımızda Rüştiyelerin (üç yıllık ilkokul üstünde üç yıllık okul) Bolu sancağında ne zaman kurulmuş olduğu kesin olarak belli değildir.

 

İstanbul'da ilk rüştiye mektepleri 1264 (ocak 1848) tarihinde açılmıştı. 1269 (1853) Maarif Meclisince, vilayetlerde açılması kararlaştırılan rüştiye mektepleri 25 adet idi.  Bunların arasında Bolu Sancağı'nın bağlı bulunduğu Kastamonu vilayet merkezi yer almış ise de, Bolu dahil değildi.

 

1286 yılında muhtelif vilayetlerde 31 tane Rüştiye mektebi daha açıldığı gibi İstanbul'da da 7 tane Kız Rüştiyesinin kurulması, Maarif Meclisince kararlaştırılmıştı. Fakat bu 31 adet Rüştiye mektepler arasında yine Bolu ismi bulunmamaktadır. Çünkü salnamelerde (yıllık) buna dair hiçbir kayda rastlanmamaktadır.

 

Ancak vilayetlerin 500 ve daha ziyade İslam evi bulunan kasabalarında bir Rüştiye mektebi ve 500'den aşağı olan yerlerde de mükemmel bir sıbyan mektebi (ilkokul) açılması hakkında 1289 (1872) senesi vilayetlere bir tamim gönderilmişti.

 

Aynı senenin salnamesinde (yıllık) ;

 

Bolu Rüştiye Muallimi evveli (baş öğretmeni) Abdurrahman Zühtü Efendi, ismi gözü çarpmaktadır. Şu halde, Bolu'da ilk Rüştiyenin 1289 (1872) tarihinde açılmış olduğunu ve bu ilk Rüştiyede ilk baş öğretmenlik vazifesini yapan zatın da Abdurrahman Zühtü efendi olduğunu kabul etmek lazımdır.

 

Nasıl İstanbul Rüştiyelerine hoca yetiştirmek için kurulan ilk Darülmuallimin (öğretmen okulunun) ilk müdürü meşhur Cevdet Paşa'dan önce, ilk baş öğretmeni Yahya Tevfik Efendi ise, Bolu merkez kazasında açılan ilk Rüştiye mektebinin ilk baş öğretmeni de Hacı Abdurrahman Efendi “Kürt hoca” olduğundan şüphe yoktur.

 

Muhterem ve nurlu hocamızı 1289 (1872)  tarihinden başlayarak, damadı idadi (ortaokul) müdürü merhum Mehmet Refet Bey tarafından emekliye sevk edilmesine kadar (birinci Tanzimat Devrinde,  Birinci Meşrutiyette,  İkinci Tanzimat devrinde, İkinci Meşrutiyette olmak üzere ) yıllarca Rüştiye ve İdadide öğretim kürsüsünde, Bolu'nun dört kuşak evladına çeşitli bilgiler veren bir muallim, bir mürebbi, bir mürşit halinde gördük ve işittik. Memleket maarifine olan hizmeti uzun ve sürekliydi. Ömrü de uzun oldu. 16 Nisan 1337 (1921)'de  memleket çapında büyük ve parlak merasimle tabutunu mezarlığa kadar el üstünde götürmüş olduğumuz rahmetli muallimimizin yaşı 120'yi geçmiş bulunuyordu.

 

KAYNAK: ÇELE DERGİSİ

İlk yorum yapan siz olun!

İsim

Email

Yorum

 1250 karakter yazabilirsiniz